Zo kort voor de Amerikaanse verkiezingen rijst de vraag: Hoe gevaarlijk is Donald Trump? Is ook hij een destructieve leider en waarom dan?
Trump is gevaarlijk omdat hij de pijlers van de democratie en de rechtsstaat ondermijnt. Niet door deze te ontmantelen (zoals bijvoorbeeld Poetin doet), maar door deze in diskrediet te brengen. Hij accepteerde de uitslag van de vorige verkiezingen niet, zei dat ze gestolen waren, terwijl er ondanks diverse onderzoeken geen enkel bewijs voor was, maar creëerde daarmee wel een complottheorie. Het leidde tot de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 en het is iets waarin vele supporters van Trump tot op de dag van vandaag heilig geloven met alle gevolgen van dien. Ze zijn er nu al van overtuigd dat Trump zal winnen en als dat niet zo is, dan moet er in hun ogen wel gefraudeerd zijn. We moeten daarom maar afwachten op wat zijn volgers gaan doen als hij weer verliest.
Ook de rechtspraak en de pers brengt hij in diskrediet zodra ze hem onwelgevallige uitspraken doen of beslissingen nemen die hem niet bevallen. Dan spreekt hij van ‘fake news’ (nepnieuws) en noemt ze corrupt of incompetent of zoals Jim Acosta, de CNN witte huis correspondent, zelfs de ‘enemy of the people’. Een democratie en rechtsorde is gestoeld op de scheiding der machten waarbij de machten elkaar respecteren – als een staatshoofd dat niet doet en de andere machten tegenwerkt of ondermijnt dan wordt dit systeem aan het wankelen gebracht met alle gevolgen van dien.
Trump duldde ook binnen zijn eigen partij geen tegenspraak. Degene die zich wel kritisch uitlaten, worden uitgescholden, ontslagen en in diskrediet gebracht zoals Liz Cheney en vele anderen hebben ervaren. Ze worden als verraders gezien. Het leidt ertoe dat de partij verandert in een groep van jaknikkers waarin niemand tegen Trump in durft te gaan. Zelfs politici die in het verleden kritisch op hem waren, zijn inmiddels volledig gedraaid uit puur opportunisme, met als meest prominente voorbeeld JD Vance (beoogd vice president als Trump de verkiezingen wint). Maar hij is zeker niet de enige ook mensen als Lindsay Graham en Mitch McConnell hebben zich in het verleden kritisch over Trump uitgelaten maar zijn daarna weer gedraaid. Dit leidt ertoe dat binnen de partij kritische reflectie niet meer mogelijk is – wie tegen Trump ingaat is gedoemd en zal worden verstoten. Onder geen enkele andere leider was het verloop van medewerkers zo groot als bij Trump.
Trump maakt geen onderscheid tussen waarheid en leugens en creëert daarmee zijn eigen werkelijkheid die vervolgens ook de werkelijkheid van zijn volgers wordt. Zo stelt hij nu, zonder enige schroom, dat er op 6 januari 2001, toen een grote menigte voor angstige momenten zorgde toen het Capitool bestormd werd en daar binnendrong en allerlei vernielingen aanrichtte, een dag van vrede en liefde was.
Zijn campagne is gestoeld op de leuze ‘Make America Great Again’ (MAGA). Hij doet zijn volgers geloven dat alles onder hem beter was: dat hij de allerbeste president ooit was terwijl hij juist vaak onderaan de lijstjes van beste Amerikaanse presidenten bungelt. Hij doet dit deels bewust maar ook zit zijn extreme Narcisme hem in de weg. Hij heeft daardoor geen goed zelfbeeld meer wat ook maakt dat hij het contact met de werkelijkheid verliest.
Hij polariseert en door zijn voortdurende discriminatoire en seksistische opmerkingen richting migranten, vrouwen, gehandicapten, normaliseert hij discriminatie en seksisme. Het toont een grote minachting voor anderen, degene die anders zijn dan hem: deels betreft het vrouwen, maar verder vooral immigranten. Mexicanen noemt hij steevast ‘drug dealers, thieves and rapists’. Deze retoriek heeft aantoonbaar tot meer hate crimes geleid. Politieke tegenstanders noemt hij corrupt, ziek, gestoord, radicaal en het gevaar dat de Verenigde Staten van binnenuit bedreigd’.
Een plan voor zijn eventuele tweede ambtsperiode ligt al klaar in de vorm van ‘project 2025’ dat door een ultra rechtse denktank, waarin veel van zijn vertrouwelingen zitten, opgemaakt is, alhoewel Trump zelf dat in interviews ontkent. Wel heeft hij al aangegeven dat hij heel graag een dag de vrije hand zou krijgen om dan af zou kunnen rekenen met de gevaarlijke vijand die – volgens Trump – de Verenigde Staten van Amerika van binnenuit kapot maakt. Iemand als Nancy Pelosi de voormalige voorzitter van het huis van afgevaardigden wordt daarbij soms met name genoemd.
De conclusie is dat Trump om bovenstaande redenen heel gevaarlijk is: er is geen rem meer op hem of zijn volgers, geen corrigerend mechanisme en wat er nu nog is, is men van plan volledige uit te hollen. En als je jezelf dan als de meest geweldige man en de Amerikanen het meest geweldige volk op aarde ziet en anderen als minderwaardig (vermin zoals hij ze wel noemde) is dat een heel erg gevaarlijk uitgangspunt.
Zie verder de podcast afleveringen in onze podcast serie Terribly and Terrifyingly Normal? (met Nicola Quaedvlieg als host) getiteld The threat of genocide in the US met professor Alex Hinton die het boek It can happen here schreef en de aflevering getiteld Trump’s inner circle met Sanda van Dam die op dit onderwerp op 31 oktober 2024 aan de RUG zal promoveren.